Interpelacja nr 3228
do ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej
w sprawie problemów z wprowadzeniem ustawy o kierujących pojazdami, a szczególnie ponad 50-procentowego wzrostu kosztów uzyskania i utrzymania prawa jazdy
Szanowny Panie Ministrze! Decyzją z dnia 5 stycznia Pan Minister przesunął wprowadzenie nowych regulacji przy egzaminowaniu przyszłych kierowców do 19 stycznia 2013 r. W trakcie procedowania nad tą ustawą wielokrotnie zwracałem uwagę na to, że jest ona zbyt skomplikowana, wprowadza nowe, tak naprawdę licencjonowane zawody, zwiększa prawie dwukrotnie koszt uzyskania prawa jazdy, a wprowadzona zasada okresu próbnego i jego konsekwencje potrajają koszty odpłatnych szkoleń obowiązkowych, zwiększają wielokrotnie możliwość utraty prawa jazdy, a jego ponowne uzyskanie staje się trudnym torem przeszkód, co wytwarza naturalny bodziec korupcyjny. Ponad 20 rozporządzeń o obszernym zakresie spraw regulowanych powoduje, że ich sumaryczna objętość prawdopodobnie przekroczy tysiąc stron. Jest to ewidentne przeregulowanie tej dziedziny naszego życia, a przecież bardzo trudno wyobrazić sobie życie bez samochodu.
Już obecnie według szacunków statystycznych po polskich drogach jeździ ok. 20 tys. kierowców bez prawa jazdy. Czy ta liczba się zwiększy po wprowadzeniu w życie tych restrykcyjnych przepisów? Ta liczba na pewno wzrośnie zdecydowanie, wydaje się, że więcej niż dwukrotnie. To zagrożenie zniweluje ewentualne pozytywne skutki tej ustawy. Wzrośnie wypadkowość, wydłużą się korki, wzrośnie nerwowość kierowców, w efekcie będzie więcej korupcji.
Na krótko przed wyborami prawdopodobnie resort zmienił koncepcję sposobu przeprowadzenia egzaminu teoretycznego, poprzez pośrednie zaproponowanie WORD-om wykorzystania do egzaminu systemu teleinformatycznego podobno bezprzetargowo budowanego przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych i Hewlett-Packard, co spowodowało konieczność radykalnej zmiany przygotowanych wcześniej rozporządzeń oraz sprawiło, że dotychczasowe prace podjęte w tym zakresie okazały się całkowicie nieprzydatne. Przypominam, że mamy do czynienia ze swoistą powtórką z rozrywki, gdyż już pod koniec 2007 r., krótko po sformowaniu nowego rządu, ten sam resort poprzez inicjatywę poselską próbował zmieniać ustawę o transporcie drogowym, do której nie przygotowano aktów wykonawczych, zaś zmiany leżały w interesie tych samych firm teleinformatycznych. Było to zapisane wprost w uzasadnieniu do tamtej nowelizacji, o czym można przekonać się, korzystając z archiwum sejmowego. Ministerstwo nie wdraża szeregu regulacji unijnych, takich jak pakiet drogowy, homologacja pojazdów i wielu innych dyrektyw, a główne zainteresowanie związane jest jakoś dziwnie z systemami teleinformatycznymi, mimo że na rynku już są przygotowane systemy do przeprowadzania egzaminu teoretycznego, alternatywne wobec tych lansowanych
W związku z tymi wątpliwościami i wielkimi uciążliwościami zapisów ustawy dla Polaków oraz faktem, że jest to 139 artykułów, a niewiele ponad 20 dotyczy implementacji przepisów Unii Europejskiej, do przyszłego roku resort może przeprowadzić krótką ustawę je wdrażającą. Dałoby to możliwość uchylenia tej kontrowersyjnej ustawy. W związku z tym proszę Pana Ministra o ustosunkowanie się do następujących pytań:
Dlaczego od kwietnia 2011 r. nie zostały wydane przepisy wykonawcze związane z wejściem w życie nowych zasad egzaminu teoretycznego?
Kto personalnie i dlaczego podjął decyzję, by wiązać wejście w życie nowych zasad przeprowadzania egzaminu teoretycznego z wdrożeniem systemu teleinformatycznego łączącego WORD-y z systemem Kierowca?
Czy wobec braku aktów wykonawczych decyzja ta była podjęta w oparciu o obowiązujące prawo?
Jaka była konkretna podstawa prawna podjętych działań w tym zakresie?
Jakie są podstawy prawne, aby WORD-y ponosiły koszty systemu informatycznego w zakresie wykraczającym poza kwestie związane z przeprowadzaniem egzaminów?
Dlaczego samorządowe osoby prawne mają ponosić koszty związane z proponowanym przez ministerstwo sposobem przesyłania informacji, szczególnie że do tej pory nie stanowi o tym żaden akt prawny?
Czy w dobie kryzysu zasadne jest, aby w drodze pozaprawnej przyjmować rozwiązania, które prawdopodobnie zwiększą o wiele razy koszty systemów informatycznych funkcjonujących w WORD-ach?
W jaki sposób resort zbierał informacje o braku gotowości WORD-ów do rozpoczęcia egzaminów? Czy sygnały te docierały do resortu?
Wobec braku opracowania i wydania odpowiednich aktów wykonawczych WORD-y nie miały możliwości ani żadnych szans, by wdrażać coś, co powinien przygotować resort, a one tego nie otrzymały. Dlaczego za brak możliwości wdrożenia ustawy w życie obwinia się samorządy wojewódzkie?
Czy rok od opublikowania ustawy nie był wystarczającym czasem do przeprowadzenia akcji informacyjnej i wydania aktów wykonawczych?
Z poważaniem
Poseł Krzysztof Tchórzewski
Siedlce, dnia 12 marca 2012 r.
Na interpelację odpowiedział minister Tadeusz Jarmuziewicz:
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo nr SPS-023-3228/12 przekazujące interpelację posła pana Krzysztofa Tchórzewskiego w sprawie problemów z wprowadzeniem ustawy o kierujących pojazdami, a szczególnie ponad 50-procentowego wzrostu kosztów uzyskania i utrzymania prawa jazdy, przedstawiam następujące wyjaśnienie.
Przepisy ustawy o kierujących pojazdami wprowadzają nowy sposób przeprowadzania części teoretycznej egzaminu państwowego na prawo jazdy. Rozwiązanie to wymaga opracowania nowego systemu teleinformatycznego dla wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego (WORD). Realizacji tego zadania na początku 2011 r. podjął się Instytut Transportu Samochodowego (ITS) w Warszawie jako podmiot, który na podstawie wskazania ministra właściwego ds. transportu od 1999 r. przygotowywał i odpowiadał za konserwację systemu przeprowadzania egzaminów na prawo jazdy stosowanego w WORD. Dla realizacji założonego projektu dyrektor ITS w marcu 2011 r. powołał komitet sterujący projektem, w którego skład weszli przedstawiciele ITS, Ministerstwa Infrastruktury oraz Krajowego Stowarzyszenia Dyrektorów Wojewódzkich Ośrodków Ruchu Drogowego (KSD WORD). Zgodnie z wstępnymi założeniami zadanie obejmowało oprócz realizacji nowego oprogramowania do przeprowadzania egzaminu na prawo jazdy także przygotowanie rozwiązania informatycznego pozwalającego na profesjonalną obsługę kandydatów na kierowców włącznie z zapewnieniem rozwiązań antykorupcyjnych polegających na zapewnieniu przypadkowości dobru egzaminatora do osób egzaminowanych oraz wyłączeniu związków bezpośrednich i pośrednich pomiędzy osobami egzaminowanymi i egzaminatorami.
WORD jako podmioty bezpośrednio odpowiedzialne za przygotowanie nowego systemu przeprowadzania egzaminów na prawo jazdy opracowały specyfikację funkcjonalną oprogramowania i przedstawiły ją ITS. Po analizie przedstawionej funkcjonalności ITS uznał, że do przygotowania systemu od strony informatycznej niezbędny jest odpowiedni partner. ITS wybrał Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych SA (PWPW). W celu realizacji zadania ITS aplikował o przyznanie 96 mln zł ze środków Unii Europejskiej. Niestety projekt nie został przyjęty przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
W połowie roku 2011 przedstawiciele KSD WORD jako końcowi odbiorcy projektowanych rozwiązań informatycznych na spotkaniu w Ministerstwie Infrastruktury zgłosili uwagę, że nie są zadowoleni z postępów prac ITS przygotowującego rozwiązania, a w szczególności nie odpowiada im okrojenie wstępnie założonych rozwiązań projektowych wyłącznie do samego systemu przeprowadzania części teoretycznej egzaminu na prawo jazdy. W związku z powyższym zaproponowali inne rozwiązanie polegające na zmianie partnera informatycznego na takiego, który zagwarantuje właściwą i terminową realizację zadania w założonym na początku zakresie. Zaproponowano, aby zadanie to zrealizowała bezpośrednio PWPW. Podmiot ten jako spółka prawa handlowego, której jedynym udziałowcem jest Skarb Państwa, od ponad 10 lat jest partnerem strategicznym resortu transportu w zakresie przygotowania i obsługi systemów teleinformatycznych „Pojazd” i „Kierowca”. PWPW w ramach zawartych umów odpowiada za produkcję i personalizację dokumentów prawa jazdy, dowodów rejestracyjnych oraz kart pojazdów, a także za integrację przedmiotowych systemów z systemem Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. PWPW zaproponowała pełną realizację założonych systemów informatycznych wraz z uwzględnieniem możliwości integracji systemów informatycznych WORD z systemem „Kierowca” w wymaganym ustawą terminie.
Biorąc pod uwagę zaproponowane rozwiązanie oraz problemy z realizacją zadania przez ITS, dyrektor instytutu rozwiązał dotychczasowy komitet sterujący. W to miejsce został powołany nowy komitet sterujący, w którego skład weszli przedstawiciele Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, KSD WORD, PWPW oraz ITS. Zgodnie z przedstawionym harmonogramem prac realizacja przedmiotowych założeń, w tym przygotowanie i przetestowanie proponowanych rozwiązań, miała nastąpić do końca 2011 r.
Odnosząc się do rozwiązania polegającego na wprowadzeniu nowego obiegu dokumentów, należy wskazać, że zgodnie z delegacją ustawową określoną w art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami minister właściwy ds. transportu został upoważniony do określenia w drodze rozporządzenia między innymi szczegółowych czynności organów i innych jednostek w zakresie wydawania i zatrzymywania dokumentów stwierdzających uprawienia do kierowania pojazdami. W zakres tej delegacji wchodzi określenie sposobu obiegu dokumentów związanych ze szkoleniem kandydatów na kierowców.
Realizując przedmiotową delegację, minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej przygotował projekt rozporządzenia w sprawie dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami. Zgodnie z zaproponowanym rozwiązaniem osoba, która podejmie decyzje o rozpoczęciu szkolenia, docelowo będzie mogła złożyć wniosek o wydanie prawa jazdy drogą elektroniczną, załączając do niego niezbędne dokumenty. Starosta na podstawie takiego wniosku, po dokonaniu weryfikacji dokumentów, będzie generował w systemie teleinformatycznym profil kandydata na kierowcę. W przypadku niespełnienia wymagań ustawowych do rozpoczęcia szkolenia albo niespełnienia wymagań ustawowych do wydania uprawnień dla osób niepodlegających procesowi szkolenia profil nie zostanie wygenerowany. Na szkolenie będzie można się zgłosić do dowolnie wybranego ośrodka szkolenia kierowców. Ośrodek szkolenia kierowców przed rozpoczęciem szkolenia będzie pobierał wygenerowany wcześniej profil kandydata na kierowcę z systemu teleinformatycznego, a po zakończeniu szkolenia aktualizował go w zakresie zaświadczenia o ukończeniu szkolenia. Tak przygotowany elektroniczny profil kandydata na kierowcę umożliwi przeprowadzenie egzaminu na prawo jazdy.
Kandydaci na kierowców będą mogli zapisać się na egzamin przez Internet. Po zdanym egzaminie ośrodek egzaminowania uzupełni w systemie teleinformatycznym profil kandydata na kierowcę o dane dotyczące wyniku egzaminu państwowego. Na podstawie wszystkich otrzymanych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego danych organ ten wyda decyzję o nadaniu uprawnień do kierowania pojazdami, a następnie zamówi prawo jazdy u producenta tych dokumentów. Prawo jazdy, podobnie jak dzisiaj, będzie mogło być przekazane osobie wnioskującej o nie drogą pocztową.
Warto wskazać, że jeżeli osoba ubiegająca się o prawo jazdy w pełni wykorzysta dostępną ścieżkę aplikowania o ten dokument, to w efekcie odbędzie się to bez jej obecności w urzędzie. Przy wykorzystaniu ścieżki elektronicznej rola tego organu ograniczy się w większości przypadków do sprawdzenia poprawności wypełnienia dokumentów przesłanych przez kandydata na kierowcę. Oczywiście nie można zapominać o osobach, które nie korzystają z Internetu. W takim przypadku osoba będzie mogła zgłosić się do starosty, gdzie na podstawie wypełnionego wniosku i złożonych dokumentów starosta będzie generował profil kandydata na kierowcę.
Odnosząc się do pytania dotyczącego niewydania rozporządzeń do ustawy o kierujących pojazdami, uprzejmie informuję, że odpowiednie projekty aktów prawnych były przygotowane w czerwcu i lipcu 2011 r., a obecnie trwają prace komisji prawniczej Rządowego Centrum Legislacji nad kluczowymi w tym zakresie rozporządzeniami:
1) w sprawie dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami,
2) w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach oraz
3) w sprawie szkolenia osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, instruktorów i wykładowców.
Przedłużające się prace nad przedmiotowymi aktami wykonawczymi spowodowane są bardzo skomplikowanymi zagadnieniami regulowanymi przez te rozporządzenia. Zakończenie prac komisji oraz publikacja przedmiotowych aktów prawnych przewidziana jest na kwiecień 2012 r.
Odnosząc się do pytania dotyczącego sposobu zbierania przez resort informacji o braku przygotowania WORD do wdrożenia przepisów ustawy o kierujących pojazdami, uprzejmie informuję, że w związku z napływającymi niepokojącymi informacjami dotyczącymi stanu przygotowań do wdrożenia przepisów ustawy o kierujących pojazdami minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej spotkał się w dniu 28 grudnia 2011 r. z dyrektorami wszystkich wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego. Podczas spotkania część WORD-ów zgłosiła problemy z możliwością ukończenia wprowadzenia nowego systemu przeprowadzania egzaminów państwowych na prawo jazdy w terminie do 11 lutego 2012 r. Dlatego też minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej w trybie pilnym podjął decyzję o rozpoczęciu prac legislacyjnych zmierzających do przesunięcia terminu wejścia w życie przepisów ustawy o kierujących pojazdami. Ustawa o zmianie ustawy o kierujących pojazdami w przedmiotowym zakresie weszła w życie w dniu 10 lutego 2012 r.
Biorąc pod uwagę powyższe, uprzejmie informuję, że w mojej ocenie tryb postępowania związany z przygotowaniem systemu informatycznego do przeprowadzania egzaminów na prawo jazdy jest właściwy. Warto też wskazać, że z punktu widzenia osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami wprowadzenie w życie tych przepisów przyczyni się do ograniczenia biurokracji i znacząco uprości i przyspieszy procedurę związaną z uzyskiwaniem uprawnień do kierowania pojazdami.
Z poważaniem